Józef Pujdak

Antoni Wiśniewski. Prekursor filozofii oświecenia w Polsce

Zawiera przypisy, streszczenie. Indeks, mapę ze szkołami pijarskimi w Polsce.

Autor przenosi nas do odległych czasów - drugiego półwiecza XVIII wieku, kiedy to w świecie szerzyły się nowe idee społeczne i polityczne. Podstawą tej tzw. "nowej filozofii" było wszechstronne zainteresowanie życiem i rolą człowieka, wskazujące że zarówno jego byt, jak i całokształt życia narodu i państwa wiążą się ściśle ze sobą i zależą wyłącznie od postawy, wiedzy, rozumu i świadomej aktywności kierowniczych jednostek.
Sprawa nie była prosta. Należało toczyć uporczywą i długotrwałą walkę. Znalazła się poważna grupa ludzi ożywionych myślą i wolą dokonania przewrotu, wyrwania umysłów z odrętwienia - podniesienia poziomu kultury i oświaty w Polsce.
Dzięki księżom Pijarom ze Stanisławem Konarskim na czele, przystąpiono do zmodernizowania zacofanego szkolnictwa. Powstaje w Warszawie Collegium Nobilium, mające na celu wychowanie i ukształtowanie nowego typu bohatera. W nauce przewidziano rewolucyjne zmiany: wprowadzono nauki ścisłe i przyrodnicze, język polski itd. Całe szkolnictwo pijarskie zostało w tym duchu zreformowane.
W publicznych polemikach i rozprawach krzyżowały się poglądy postępowych myślicieli i ideologów z poglądami zwolenników "starego porządku", wrogami wszelkiego nowatorstwa.
Jednym z szermierzy nowych zasad i reform szkolnych był Antoni Wiśniewski Schol P., niestrudzony bojownik, pisarz i pedagog, słusznie nazywany przez Autora "prekursorem Oświecenia" w Polsce. Jego to bowiem niezapomnianą zasługą stało się w dużej mierze wprowadzenie haseł "Philosophiae recentiorum" do kultury polskiego narodu.
Wielką zasługą Autora jest wnikliwe i zajmujące przedstawienie postaci i roli tego filozofa polskiego Oświecenia na tle ówczesnej epoki, a treść i charakter książki wzbudza prawdziwe zainteresowanie jako mało znany przyczynek do historii kultury polskiej.
- W. Bogdanowiczowa